Troll army
Scholieren laten zich tijdens workshop vaccineren tegen fake news
Zet vijftien scholieren van het Mollerlyceum uit Bergen op Zoom bij elkaar en na een uur zijn honderden mensen voorgelogen. Tijdens een workshop van DROG – platform voor kritische nieuwsconsumenten – zijn ze anderhalf uur aan de slag gegaan om als een klein trollenleger misleidende informatie de wereld in te sturen. Met succes: hun berichten – variërend van ‘Netflix wordt gratis!’ en ‘Populaire game Fortnite wordt film’ – worden door hun volgers gretig geliked en gedeeld.
Als je mensen wilt behoeden voor nepnieuws, moet je alle trucs ook zélf uitproberen. Dat is de filosofie van DROG, dat kennis over desinformatie combineert met prikkelende projecten. Voor scholen geeft DROG bijvoorbeeld workshops over fake news. Zoals ook vandaag in COMM, het Museum voor Communicatie in Den Haag. “Wij willen jullie vaccineren tegen nepnieuws”, houdt Marije Arentze, trainer van DROG, de scholieren aan het begin van de workshop voor. “Dit gaan we doen door jullie zelf nepnieuws te laten maken en zo je vrienden voor de gek te houden”, vertelt ze. “Jullie doen je voor als ‘journalist’ van het online medium ‘Het laatste geluid’. De opdracht is zo veel mogelijk mensen te foppen en naar jullie website te lokken. Zo willen we jullie ervan bewustmaken hoe fake news wordt gemaakt, zodat je het beter kunt herkennen.”
De scholieren – een gemengde groep HAVO- en VWO-scholieren – volgen het topprogramma Media, Design en Marketing (MDM) van het Mollerlyceum. “We bieden dit programma sinds tien jaar aan. We gaan elk jaar op excursie en onze keuze viel op deze workshop. Onze leerlingen brengen ontzettend veel tijd door op social media en lezen nauwelijks kranten. We vinden het goed om ook de andere kant van social media te laten zien. De kinderen zijn nu geen gebruiker, maar zitten op de stoel van een trol met als doel nepnieuws te verspreiden. Ik benieuwd hoe dat afloopt”, lacht Fred de Ron, leerkracht MDM en Beeldende Vorming.
Eerst schrijven, dan trollen
Er zijn een paar spelregels waaraan de jongeren zich moeten houden: dood en verderf zaaien zijn uit den boze, net als het verspreiden van laster waarbij bestaande personen worden zwartgemaakt. Vol enthousiasme gaat het ‘troll army’ van het Mollerlyceum vervolgens aan de slag. “We gaan leren hoe we moeten trollen!”, roept één van de jongeren enthousiast. Arentze wijst hen de weg naar de fictieve nieuwssite ‘Het laatste geluid’, waarop ze zelf nepnieuws gaan publiceren. In kleine groepjes gaan de scholieren aan de slag. Ze krijgen een inlogcode en kunnen direct gaan publiceren. Het doel van de leerlingen is om zoveel mogelijk unieke bezoekers op hun website te krijgen.
Nadat de scholieren nepnieuws gemaakt hebben, moeten ze het ook ‘geloofwaardig’ gaan verspreiden. Met valse accounts op het artikel reageren, discussie opstoken, mensen naar de site lokken: alles is toegestaan. Zo kunnen hoofdletters en uitroeptekens in koppen goed werken om maximale traffic naar de website los te maken. De scholieren gaan los. “Zwarte Piet definitief verboden!”, ‘Ongelukken achter de schermen van Temptation Island…’ en “Drugskartel opgerold in Brabantse school’ koppen zij boven hun berichten.
‘This is totally fake news!’
Na afloop van de workshop worden de resultaten van het trollenoffensief op een groot scherm gedeeld. Real time zien de scholieren door hoeveel personen hun verhalen worden gelezen en gedeeld. De berichten op ‘Het laatste geluid’ worden na 24 uur automatisch verwijderd. En mensen die op een nieuwsbericht klikken, krijgen na acht seconden een pop-up in beeld met de mededeling dat ze mee hebben gedaan aan een experiment. ‘This is totally fake news!’, staat er.